Echtscheiding

Echtscheiding - een preventief schoolbeleid

Een preventief schoolbeleid is een beleid dat recht doet aan de noden en behoeften van leerlingen die met de scheiding van hun ouders geconfronteerd worden.

Zorg en aandacht voor het kind

Als ouders scheiden is dit een ingrijpende en vaak traumatische gebeurtenis. Scheiden is een emotioneel proces dat drie à vijf jaar in beslag neemt en zowel geldt voor jonge als oudere leerlingen, voor jongens en meisjes, voor zeer conflictueuze of voor eerdere rustige scheidingen. Het kind loopt als het ware een rouwproces door. De manier waarop kinderen deze ‘verliessituatie’ verwerken, is erg verschillend en in grote mate afhankelijk van hun leeftijd en ontwikkelingsniveau. Kinderen en jongeren zullen eerder via hun gedrag duidelijk maken dat ze ergens mee zitten dan er over te praten. De leerkracht, opvoeder of zelfs een vertrouwensleerling kan hierin een belangrijke rol spelen. Een luisterend oor, openheid, begrip en wat extra aandacht op school kunnen goed doen, zonder het kind in een uitzonderingspositie te brengen. Concrete methodieken of werkvormen kunnen ondersteuning bieden in het verwerkingsproces van de leerling b.v. kringgesprek, rollenspel, stellingenspel, tekenopdracht, schrijfopdracht, filosoferen met kinderen, …

Mogelijke reacties van kinderen, tijdens, voor of na de echtscheiding:

• concentratieproblemen: omdat een stuk basiszekerheid is weggevallen, kunnen ze er hun aandacht moeilijk bijhouden;
• angst en onzekerheid: ze zijn onzeker over wat de toekomst zal brengen;
• schuldgevoelens: kinderen denken vaak dat zij aan de basis liggen van de echtscheiding en voelen zich schuldig;
• schaamte: ze schamen zich voor de scheiding. Hoe zal de omgeving reageren? Wat zullen de leerkrachten, de medeleerlingen en de vrienden denken?
• agressie: een stuk basiszekerheid valt weg, dat kan agressie meebrengen;
• parentificatie: sommige kinderen nemen in een eenoudergezin de ontbrekende ouderrol op zich, wat voor hen erg belastend kan zijn;
• loyaliteitsconflict: moeten kiezen tussen een biologische ouder die op het achterplan geraakt en de stiefouder;
• faalangst: dit kan leiden tot een negatief zelfbeeld;
• herwonnen zelfvertrouwen: na verloop van tijd voelen de kinderen dat ze de situatie aankunnen en dat ze zelfstandiger en zelfzekerder geworden zijn. Dit geeft hen een goed gevoel:
• herenigingswens: ze hopen dat het nog goed komt tussen de ouders.

Later, na de crisisperiode, wanneer de rust in het gezin terugkeert en er een hernieuwde stabiliteit is, hoeft de echtscheiding geen blijvende negatieve gevolgen te hebben.

Externe hulp

Wanneer de leerkracht, opvoeder of vertrouwensleraar opmerkt dat een jongere zwaar te lijden heeft onder de echtscheiding, dan zal in eerste instantie een hulpvraag aan het CLB worden gesteld. De CLB-medewerkers beschikken over de nodige professionaliteit om op vragen en ondersteuningsbehoeften van scholen, leerlingen en ouders in te gaan. In tweede instantie kan het CLB doorverwijzen. In dat geval wordt de verdere begeleiding of behandeling door een hulpverlener van een andere dienst aangeraden of eraan toevertrouwd en verder opgevolgd vanuit het CLB.

Eerbied voor elk kind

Prioritair in deze openheid is het respect en de eerbied voor elk kind los van de gezinssituatie. Dit betekent een daadwerkelijk besef, zowel bij het schoolbeleid als in de concrete lespraktijk dat onze kinderen in erg verscheiden gezinssituaties

Openheid en begrip

Een houding van openheid en begrip wordt door de ouders en de kinderen, zeker bij crisismomenten, als ondersteunend ervaren. In volle crisis is de school misschien de enige houvast of het enige rustpunt voor de betrokken jongere. De school probeert zich zo goed mogelijk in de beleving van de jongere te plaatsen: wat betekent de verblijfsregeling voor de jongere? Wat hoort en ziet de jongere allemaal? Enz.

De openheid van een school kan op dit terrein ook getoetst worden aan de wijze waarop relationele vorming wordt aangeboden. Ruimer dan seksuele voorlichting kunnen sociale vaardigheden ingeoefend worden: conflicthantering, communicatie en leren omgaan met eigen gevoelens en die van anderen.

Ook praktisch/administratief kan een schoolbeleid daar rekening mee houden.

Voorbeeld

Een rapport meegeven en verwachten dat het de volgende ochtend getekend terug komt, is voor sommige kinderen niet haalbaar. Wanneer er fraaie punten op staan kunnen we ons indenken dat de leerling die ook aan de andere ouder (bij wie hij/zij tijdens het weekend verblijft) wil laten zien.

Neutraal tegenover beide ouders

Er moet een ernstige zorg bij de school bestaan om bij echtscheidingen of betwistingen neutraal tegenover beide ouders te zijn. De meeste leerlingen verkiezen immers ook loyaal aan vader en moeder te blijven. Kinderen mogen niet gevoel of het idee krijgen dat ze mogen of moeten kiezen tussen hun beide ouders. De school kan evenmin partij kiezen voor een ouder. Hoe dat concreet kan gebeuren, wordt verduidelijkt in punt 4.

Het lijkt ons ook essentieel dat de school deze boodschap van onpartijdigheid bekend maakt aan de ouders en de betrokken kinderen. Wanneer een leerling expliciet de kant van één ouder kiest zal die opdracht niet eenvoudig zijn en een heus gesprek vereisen. Toch zullen de meeste leerlingen die houding van de school begrijpen.

Buiten elke betwisting blijven

Een echtscheiding, een rechtsgeding treft alleen de betrokken partijen. De school is hier geen betrokken partij en moet niet proberen conflicten tussen ouders op te lossen. Indien er een regeling werd getroffen die niet werkzaam is en ingaat tegen het belang van het kind, kan de school hen doorverwijzen naar een jeugdrechtbank.

Betrokkenheid van beide ouders bij de opvoeding stimuleren

Een goede samenwerking en communicatie met beide ouders zal het kind ten goede komen. In volle crisis kunnen zelfs ouders soms heel emotioneel reageren. Benader hen steeds als volwaardige partners in zaken die de opvoeding van hun kind aanbelangen. Stimuleer de communicatie indien mogelijk tussen het kind en de ouder(s), tussen de ouders onderling. Zorg voor voldoende informatie verkregen bij ouders en leerlingen maar wees tegelijkertijd discreet in het omgaan ermee.